Opuszczone miejsca na Podlasiu :: Podlaskie

Inaczej: Podlasze, Padlaszsza (po białorusku), Pidlaszszia (po ukraińsku), Palenkė (litewski), Podlachia (łacina). Jest to historyczna kraina Polski leżąca na Nizinie Podlaskiej, brodząca głównie w zapomniane, opuszczone dwory i resztki lekkiego przemysłu.

Opuszczone miejsca w Białymstoku

Choć jest to moje miasto rodzinne, nie uda mi się go obronić jako atrakcyjne dla eksplratorów. Jest tu kilka opuszczonych miejsc, jednak dużo lepiej wyruszyć na podlasie śladem starych dworków szlacheckich lub w stronę mazur śladem opuszczonych zakładów i fabryk. W samym Białymstoku znaleźć można kilka opuszczonych domów, kilka hal w pobliżu praktycznie nieczynnej już stacji kolejowej. Oprócz tego moje prywatne sentymentalne miejsce, czyli tzw. Halę Wiatrów, którą jednak ostatnio, o ile mi wiadomo, ktoś się zaopiekował.

Opuszczone miejsca w województwie podlaskim

Podczas pobytu na podlasiu warto zajrzeć do takich miejscowości jak Łomża, Krynki, Sokółka czy Dąbrowa Białostocka. Jednak prawdziwe opuszczone skarby kryją się po podlaskich wsiach, gdzie do dziś można znaleźć liczne opuszczone dwory szlacheckie.

Historia województwa podlaskiego

Kraina ta, będąca przez setki lat ziemią graniczną i niczyją, trudna jst do ubrania w dokładne ramy geograficzne. Ścierały się tutaj przeróżne wpływy: od politycznych, poprzez kulturowe, na religijnych kończąc. Można tu było znaleźć Polaków, Rosjan, Tatarów, Jaćwingów (lud wymarły w XVI wieku), Niemców i Żydów. Jej granice były też często umowne. Region charakteryzowało niesamowite zróżnicowanie klas społecznych: magnateria, szlachta zamożna, szlachta tzw. szaraczkowa, cząstkowa czy czynszowa. W żadnym innym regionie Polski uprzywilejowany stan społeczny nie był tak tużny, jak tutaj. Przez to podlaskie wsie wykształciły specyficzny rodzaj egzystencji na jednym terenie biednej szlachty i chłopów, które nie różniły się pod względem majętności, ale różniły pod względem kultury, obyczajów i języka.

Mimo tak wielkiej mieszanki religijno-społeczno-kulturowej Podlasie zdołało wykształcić integralną i opartą na różnorodności wspólnotę kulturową, która nie znajduje odpowiednika na żadnym innym obszarze Rzeczypospolitej.

Średniowiecze

Pomiędzy II a IV wiekiem n.e. obecną tzw. Wysoczyznę Białostocką oraz Bielską zamieszkiwały ludy prasłowiańskie oraz wielbarskie. Później, od V do VII wieku, na tereny Podlasia zaczęli przybywać osadnicy Słowiańscy. Północne tereny natomiast zamieszkiwali przodkowie Prusów i Jaćwingów. Większość terenów Narwii i Buga przez praktycznie całe średniowiecze stanowiły puszcze i bagna, stąd mało kto je zamieszkiwał.

Tak zwana nadbużańska część podlasia bardzo wcześnie znalazła się w rękach Polski, która już w 980 roku toczyła o te tereny wojnę z Rusią o Grody Czerwińskie. Ostatecznie ziemie te przeszły we władanie władz kijowskich ok. 1045 roku na mocy sojuszu Jarosława Mądrego z Kazimierzem Odnowicielem - wcześniej był to obszar sporny.

Ciekawostką jest, że w wieku XIII stolicą Podlasia był Drohiczyn - miasto posiadające obecnie około 2 000 mieszkańców. Wiek ten rówież był okresem zgody pomiędzy ludnością ruską i polską. Wiek następny to ciągłe wyrywanie sobie Podlasia pomiędzy Polakami a Litwinami - raz ziemie należały do jednych, raz do drugich. W latach 1440 - 1443, tuż po śmierci księcia litewskiego Witolda, całe podlasie zostało zajęte przez księciów mazowieckich. Od tego czasu ataki litewskie ciągle pustoszyły te ziemie, i nawet próby pogodzenia zwaśnionych stron przez biskupa krakowskiego i arcybiskupa gnieźnieńskiego nic nie dały. 

W 1569 roku, podczas unii polsko-litewskiej, nastąpiła ostateczna inkorporacja do Korony województwa kijowskiego, brasławskiego, wołyńskiego i właśnie podlaskiego. Dzięki temu podlaskim ziemiom nadano prawa koronne, a wojewodowie z tych terenów zasiedli w sejmie. Po tej unii w granicch województwa znalazły się: Bielsko, WYsokie Mazowieckie, Chechanowiec, Drohiczyn (wraz z okolicami) oraz ziemie na wschód od Siemiatycz.

W XVI wieku rozpoczęła się kolonizacja puszcz litewskich - głównie za sprawą królowy Bony. Powstały wtedy królewskie miasta: Milejczyce, Wasilków, Kleszczele, Narew czy Kuźnica. Na początku XVII wieku powstała też Sokółka. Powstawały tu także miasta prywatne: Boćki, Siemiatycze, Choroszcz, Waniewo czy Jasionówka (ta ostatnia na początku XVII wieku).

XV - XVIII wiek

Rozbicie etniczne, prześladowania tatarów i ich emigracja do Turcji oraz słabe zagospodarowanie terenu sprawiły, że podlasie zaczęło być zacofane gospodarczo. Pogłębiły to jeszcze XVII'wieczne zniszczenia wojenne: w 1648 roku przez podlasie przechodziły wojska Chowańskiego, Rakoczego i Chmielnickiego. Później także wojska tatarskie i szwedzkie. Podczas szwedzkiej wyprawy generała Mayerfelda wiele miast zostało doszczętnie zrównanych z ziemią. Rozdrobnienie ziem szlacheckich i słabe zaludnienie miast również źle wpływało na gospodarkę. Mimo wszystkich tych problemów, jak twierdzą historycy:

Pomimo bardzo dużego zróżnicowania etniczno-religijnego oraz językowego na Podlasiu, nie doszło do rozbudzenia antagonizmów pomiędzy poszczególnymi narodowościami. Przedrozbiorowe województwo podlaskie nigdy nie stało się terenem sporów czy walk narodowych lub religijnych, współżycie ludności ruskiej, polskiej, litewskiej, żydowskiej, tatarskiej układało się na ogół bezkonfliktowo.

Rozbiory Polski

III rozbiór Polski spowodował sztuczny podział administracyjny Podlasia na trzy części. Zachodnio-północna część weszła w skład księstwa pruskiego, wschodnia część weszła w skład zaboru rosyjskiego, południowa zaś przypadła Austriakom. W 1809 roku część terenów województwa weszła w skład Księstwa Warszawskiego. 

Zdecydowana jednak część Podlasia została dołączona do Rosji, gdzie rozpoczęto nasiloną politykę rusyfikacyjną. Zlikwidowano kościół rzymskokatolicki, zastępując go strukturami cerkiewnymi. Rusyfikację spotęgowało Powstanie Styczniowe. W 1837 roku województwo przerobiono na gubernię, a osiem lat później włączono ją do guberni lubelskiej. Po kolejnym powstaniu w 1863 roku i po walkach o Sokołów i Węgrów stracono księdza Stanisława Brzóskę. Stworzono wtedy gubernię siedlecką.

W roku 1905 w ramach poprawy stosunków panujących na Podlasiu oraz zwiększenia relacji z kościołem rzymskokatolickim wydano tzw. Akt tolerancji religijnej, dzięki któremu ludność Podlasia mogła zacząć swobodnie wybierać swoją religię. Nastąpiła wtedy masowa jej zmiana na katolicyzm.

I Wojna Światowa

Wybuch pierwszej wojny światowej dał ludnośni nadzieje na odrodzenie się prawdziwego państwa polskiego. Po jej zakończeniu, zgodnie z oświadczeniem prezydenta USA i rządu rosyjskiego nowa granica Polski miała przebiegać na podstawie rzeczywistych granic etnicznych, a nie tak, jak przebiegała przez zaborami. Inaczej chciał Józef Piłsudski, który próbował przywrócić granice przedzaborowe. Całe historyczne Podlasie znalazło się ponownie w granicach państwa polskiego. Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło rozwój głównie dla dwóch miast: Hajnówki oraz Białegostoku.

II Wojna Światowa

W 1939 woku na teren Podlasia wkroczyło sowieckie wojsko. Zdecydowania większość województwa dostała się pod panowanie ZSRR. W latach 1939-1941 w głąb Rosji deportowano około miliona mieszkańców Podlasia, głównie elity intelektualne i ekonomiczne. W 1941 roku tereny dostały się pod okupację rzeszy. Wymordowali oni doszczętnie ludność żydowską: z około 150 000 Żydów po czterech latach zostało 760. W 1944 roku ponownie na teren Podlasia wkroczyła armia rosyjska, została też ustalona granica polsko-sowiecka. Całe Podlasie ponownie zostało włączone do granic Polski.